Rola czynników środowiskowych w genezie i działalności uzdrowisk europejskich

Istnienie źródeł wód mineralnych było przez wieki główną przesłanką umożliwiającą właścicielom obszarów, na których źródła te były zlokalizowane, zakładanie uzdrowisk. Było tak zarówno w przypadku źródeł wody zimnej, jak i źródeł termalnych, z których rzadziej korzystano w kuracji pitnej, ale przeznaczano je przede wszystkim do kąpieli. Źródła wód mineralnych przyciągały uwagę osób chorych już od czasów starożytnych, zanim zaczęto formalne i profesjonalne badania nad ich składem chemicznym. Przekonanie o właściwościach leczniczych danego źródła w odniesieniu do poszczególnych schorzeń było oparte na tradycji ustnej, zawierającej obok elementów praktycznych i racjonalnych także wątki mityczne. Kuracje z zastosowaniem źródlanej wody przez wieki interpretowano bowiem nie w kategoriach leczenia, które byłoby oparte na spożywaniu wód o ściśle określonych właściwościach chemicznych, stosowanych w dokładnie opisanych schorzeniach w sprecyzowanych dawkach i przez opisany okres czasu, ale w kategoriach uzdrawiania. Uzdrowienie z choroby po wypiciu wody mineralnej nie było z tego powodu wiązane z konkretnymi właściwościami owej wody, ani z jej ilością, która została wypita przez osobę chorą. Za czynnik uzdrawiający uznawano bowiem zawartą w tej wodzie niematerialną siłę, wywodzoną zarówno bezpośrednio z natury, jak i wpisaną w jakiś sposób w naturę przez bóstwo lub bóstwa. W okresie grecko-rzymskim w basenie Morza Śródziemnego istniały setki, a może nawet tysiące uzdrawiających źródeł. Tylko niektóre z nich obrosły z czasem w infrastrukturę, która później stała się wzorcem dla uzdrowisk tworzonych w całej Europie. Inne zachowały się w stanie naturalnym, a z właściwości uznawanych za lecznicze korzystali zarówno ludzie, jak i zwierzęta. W wielu historiach opisujących założenie uzdrowiska występowały właśnie postacie zwierząt, które pierwsze miały odkryć lecznicze właściwości wody źródlanej, która przyczyniała się do gojenia ran, odzyskiwania sił po poważnych schorzeniach, czy też leczenia skóry.