Idea i państwo

Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547 to dokonanie naukowe – indywidualny projekt badawczy i cykl wydawniczy – jedyne w swoim rodzaju, nie mające wielu odpowiedników we współczesnej humanistyce, bliższe ambicjom i dziełom badaczy wieków minionych, zwłaszcza XIX-wiecznych. Całość przedsięwzięcia, pisanego w latach 2011–2020, zamyka się w 15 woluminach różnej objętości, od około 150 do ponad 800 stron. Dzieło to jest kontynuacją książki Dvě centra v Koruně. Čechy a Slezsko na cestách integrace a rozkolu v kontextu ideologie, politiky a umění (1348–1458), České Budějovice 2011 (oraz suplementu do niej Böhmische Erbfolge und Breslau in den Jahren 1348–1361. Kunst und Geschichte auf Wegen und Holzwegen der Historiographie, Červený Kostelec 2013) i próbą innego spojrzenia na państwo czeskie schyłku średniowiecza i początków nowożytności. Jest to próba przewartościowująca dominujący dotąd bohemocentryczny czy nawet pragocentryczny horyzont poznawczy, a zatem dzieło oferujące ogląd uwolniony od narodowych, konfesyjnych i innych sentymentów, ogląd ani czeski, ani niemiecki, ani polski (w grę wchodzi terytorium ówczesnej Korony Królestwa Czech, dziś podzielone między państwa czeskie, polskie i niemieckie, a zatem obszar uwikłany w narracje państwowo-patriotyczne). Nie jest to też ogląd obciążony katolicyzmem czy nurtami czeskiej lub niemieckiej reformacji; co więcej – ogląd ten budowany jest na podstawie analizy źródeł, których interpretacją zajmują się zarówno historia, jak i historia sztuki oraz archeologia. Jest to wreszcie dokonanie człowieka, który badany obszar – spenetrowany na przestrzeni trzech dekad – zna doskonale z autopsji. Dlatego praca pod względem tematycznym i typologicznym da się usytuować obok takich dokonań, jak tomy historii czeskiej lub narodu czeskiego Františka Pubički i Františka Palackiego, opracowanie czeskich zamków Augusta Sedláčka czy tomy o miastach Karela Kučy lub dzieła Augusta Prokopa o sztuce Moraw oraz Hansa Lutscha o (zasadniczo) Śląsku.

Po wydaniu wszystkich tych książek w historiografii państwa czeskiego, ziem czeskich (oprócz Czech także Śląska, Moraw i obojga Łużyc) można oczekiwać resetu w postrzeganiu ważnego wycinka dziejów czeskich (a w ich ramach też morawskich, śląskich i łużyckich). Idea i państwo stwarza fundament pod przyjęcie innej optyki niż dotąd wdrażane. Tak szeroko zakrojone dzieło z pewnością nie jest jednak wolne od wad, potknięć i deficytów – uniknąć ich nie sposób. Jest to efekt pracy jednego człowieka – z natury rzeczy omylnego. Tom ostatni winien przynieść między innymi korektę tego, co w poprzednich uzyskało niewłaściwą postać.

Praca w pierwotnym zamyśle miała być jednotomowa, z czasem – trzy lub czterotomowa, ale z roku na rok wciąż się rozrastała. Zachowała jednak swą pierwotną strukturę, w podziale na tomy, części i zeszyty, jawiącą się jako skomplikowana, ale może jako taka mającą też swoje uzasadnienie w sferze koncepcyjnej. Ocena całości będzie wszakże możliwa po ukazaniu się ostatniego tomu. Cale dzieło – wszystkie jego części – jest już napisane, podlega jedynie nieustającym uzupełnieniom i drobnym zmianom wynikającym ze śledzenia postępu badań, pogłębiania własnych oraz narastania literatury przedmiotu.

Przedsięwzięcie nie było finansowane z żadnych grantów – co najwyżej udawało się pozyskiwać finansowe wsparcie publikacji poszczególnych woluminów.

Poniżej struktura całego przedsięwzięcia (w części wydanego, a w części czekającego na publikację).

Idea i państwo

Korona Królestwa Czech w latach 1457-1547

[1] I. Historiograficzny gorset. Korona Czeska oczami pokoleń badaczy (2017)

[2] II. Sic noster rex Jiřík czy occupator regni Bohemiae? Rządy w Koronie Jerzego z Podiebradów (2017)

[3] III. Mathias primus Dei gratia rex Bohemiae. Rehabilitacja nieuznawanego króla (2017)

IV. Król i stany

[4] 1: Siła słabości? Długie późne rządy Władysława II (2018)

2: Książęta i szlachta

[5] A. Książęta i hrabiowie (2020)

[6] B. Magnaci (2020)

[7] C. Rycerze, włodykowie i inni „urodzeni” (w opracowaniu)

3: Miasta i mieszczanie

[8] A: Miasta królewskie Czech (w opracowaniu)

[9] B: Miasta królewskie Śląska, Moraw i obojga Łużyc (w opracowaniu)

[10] C: Miasta prywatne (w opracowaniu)

[11] 4: Duchowieństwo: struktury i instytucje (w opracowaniu)

[12] V. Niepozorna dekada Ludwika. Młody król wobec starych i nowych problemów (w opracowaniu)

VI. Rex decus Ferdinandus. Kolejny Habsburg na czeskim tronie

[13] 1: Stany wobec panującego (w opracowaniu)

[14] 2. Monarcha wobec stanów (w opracowaniu)

[15] VII. Konkluzje i uzupełnienia. Zbiorcze zestawienie źródeł i literatury. Indeksy (w opracowaniu)