Idea i państwo

Bogusław Czechowicz

Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547

Tom I. Historiografi czny gorset. Korona Czeska oczami pokoleń badaczy

Wielotomowa epopeja jest podsumowaniem blisko 30 lat badań autora nad historią i kulturą najpierw Śląska, a potem całej Korony Królestwa Czech na przełomie średniowiecza i nowożytności. Nie jest to typowa synteza, ale praca problemowa, mająca na celu przewartościowanie dotychczasowych dokonań, oferująca inny niż dotychczas proponowane ogląd państwa czeskiego tamtych czasów i przynosząca reinterpretację wielu istotnych elementów dziedzictwa kulturowego, jakie po tej epoce pozostały.

Bogusław Czechowicz

Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547

Tom II. Sic noster rex Jiřík czy occupator regni Bohemiae?

Rządy w Koronie Jerzego z Podiebradów

Tom drugi przedstawia sytuację, w której doszło do zasadniczego rozłamu w państwie czeskim oraz relacjonuje przebieg tego procesu w latach 1458–1469, to znaczy do czasu, gdy okrzepła opozycja wobec władzy zdetronizowanego, ale wciąż nieustępującego Jerzego, aż po elekcję nowego czeskiego władcy – Macieja. Książka akcentuje zasadniczą rolę Wrocławia w ówczesnej Koronie Czeskiej, odnosząc się także do dokonań w zakresie reprezentacji władzy – nie zawsze królewskiej, ale wciąż przeważnie państwowej, związanej z aspiracjami nadodrzańskiej metropolii.

Bogusław Czechowicz

Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547

Tom III. Mathias primus Dei gratia rex Bohemiae

Rehabilitacja nieuznawanego króla

Tom trzeci dotyczy chyba najbardziej osobliwego okresu w dziejach państwa czeskiego, kiedy przez 21 lat (1469–1490) rządziło w nim dwóch królów jednocześnie, od 1479 roku wzajemnie się uznających. Jest to zarazem doba szczególnie ważna dla Wrocławia, który bardziej niż kiedykolwiek stał się „drugą stolicą państwa”, nie rezygnując wszakże z ambicji bycia stolicą pierwszą. Nic nie świadczy o tym dobitniej niż program ratusza staromiejskiego we Wrocławiu. Jest on spektakularnym pomnikiem czeskiej państwowości pojmowanej jednakże po śląsku czy nawet – po wrocławsku.

Bogusław Czechowicz

Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547
Tom IV. Król i stany
Część 1. Siła słabości? Długie późne rządy Władysława II

Część pierwsza tomu czwartego poświęcona jest relacji do siebie przeważnie nieobecnego w państwie w tym czasie (1490–1516) króla Władysława II Jagiellończyka oraz stanów, które coraz śmielej zarówno wykonywały władzę w poszczególnych krajach koronnych (Czechy, Morawy, Śląsk, Łużyce), jak i realizowały politykę ogólnopaństwową. Omówiono tu również artystyczne manifestacje ideowe wyrażające idee dotyczące całej Korony, a nie tylko określonych jej części. Nie zawsze były to dokonania praskie czy nawet czeskie, znajdziemy je bowiem także np. w Kutnej Horze czy we Wrocławiu, który wciąż upominał się o swoje miejsce we władztwie czeskim jako jego drugiej stolicy.

Bogusław Czechowicz

Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547
Tom IV. Król i stany
Część 2. Książęta i szlachta. B. Magnaci

Zeszyt drugi części drugiej tomu czwartego wprowadza w świat genealogii, herbów, zamków i rodowej pamięci, czyli omawia poszczególne rody magnackie Czech, Moraw, Śląska i obojga Łużyc. Opracowanie to chronologicznie wykracza poza rządy Władysława II, obejmując także zjawiska dokonujące się w latach 1457–1547, ale ze szczególnym uwzględnieniem szeroko rozumianego przełomu XV i XVI wieku. W większym stopniu jest to praca z zakresu historii sztuki niż historii, oparta także na autopsji setek obiektów, takich jak rezydencje (niekiedy wspaniałe i rozległe, a czasem ich skromne relikty), kościoły z nekropolami czy dzieła pomniejsze, jak choćby pieczęcie. 

Bogusław Czechowicz

Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547
Tom IV. Król i stany
Część 2. Książęta i szlachta. A. Książęta i hrabiowie

Zeszyt pierwszy części drugiej tomu czwartego omawia czeskokoronną arystokrację oraz jej działalność kulturotwórczą ze szczególnym uwzględnieniem sztuk plastycznych. Poszczególne rody omówiono z osobna, poczynając od książąt  (Przemyślidzi, Piastowie, Podiebradowie i inni), a kończąc na hrabiach (Hardekovie, Gutštejnowie i Šlikowie) i innych osobach o szczególnej pozycji w państwie (np. Jan Korwin). Opracowanie to chronologicznie wykracza poza rządy Władysława II, obejmując zjawiska dokonujące się w latach 1457–1547, jednakże ze szczególnym uwzględnieniem szeroko rozumianego przełomu XV i XVI wieku. 

Bogusław Czechowicz

Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547
Tom IV. Król i stany
Część 2. Książęta i szlachta. C. Rycerze, włodykowie i inni „urodzeni”

Ostatni z trzech zeszytów poświęconych szlachcie (owe trzy zeszyty tworzą część drugą tomu czwartego Idei i państwa) dotyczy niższych warstw szlacheckich. Ponieważ w grę wchodzę setki, a może ponad tysiąc rodów, odstąpiono od ich prezentacji, jak miało to miejsce w zeszytach poprzednich (o książętach i hrabiach oraz o magnatach), i skupiono się na pewnych wybranych zagadnieniach pogrupowanych w 5 rozdziałach. 

Bogusław Czechowicz

Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547
Tom IV. Król i stany
Część 3. Miasta i mieszczanie. A. Miasta królewskie Czech

Zeszyt pierwszy części trzeciej tomu czwartego Idei i państwa poświęcono miasto królewskim Czech (odrębny zeszyt, kolejny, dotyczy miast królewskich pozostałych składowych Korony czeskiej, to jest Śląska, Moraw i Łużyc). W dużej mierze koncentruje się on na materialnej tkance miast. 

Bogusław Czechowicz

Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547
Tom IV. Król i stany
Część 3. Miasta i mieszczanie. C. Miasta prywatne

Trzeci i ostatni zeszyt o miastach i mieszczanach dotyczy najliczniejszych, do tego licznie w tym okresie zakładanych, miast prywatnych. O ile miasta królewskie zaprezentowano z osobna – tak jak w części 2. Rody książęce, hrabiowskie i magnackie – tak prywatne ukazano sumarycznie, czemu w części poświęconej warstwom uprzywilejowanym odpowiadał zeszyt poświęcony rycerstwu.